SIRIK DOMATES FİDESİ

Açıklama

SAKSIDA DOMATES YETİŞTİRME

Saksı yetiştiriciliğinde derince bir saksı seçin. Saksının 3 te birini verimli bahçe toprağı ile doldurup domates fidesini buraya dikin. Bitki gelişip gübreleme dönemi gelince,organik gübre karıştırdığınız bahçe toprağını saksınıza yavaş yavaş ekleyin. Her seferinde domatesiniz yeni eklediğiniz toprağa kök salacak ve saçak kökler taze gübreyi daha rahat alacaktır. Bu sayede çapalama yapmadan, saksı içinde gerekli gübrelemeyi bitkiye en sağlıklı yolla ulaştırmayı başarır yüksek verim alırsınız. Sezon sonunda saksınız artık toprakla tamamen dolmuş, siz ise bolca domates toplamış olursunuz.Ayrıca bahçede yetiştirenler içinde derin bir çukurdan başlayarak ekin belli aralıklara doldurarak yukarı çıkarsanız verimi yüksek alırsınız.

Saksıda Su Kaybını Önlemek için malç-pomza taşı-veya perlit kullanın.Domates bitkisi en fazla potasyuma ihtiyaç duyar.Bu Meyve dökümü için gereklidir.

Fide Döneminde

• Kotiledon yapraklarda bozukluk(deformasyon) -Manganez eksikliği

• Kotiledon yapraklarda yanıklık ve kurumalar -Kalsiyum eksikliği

• Genç yapraklarda benekleşme -Manganez eksikliği

• Genç yapraklarda leke ve kurumalar -Kalsiyum veya çinko eksikliği

• Fidelerde yaprak atma -Fide üzerindeki yapraklarda renk açılması var ise Azot,beneklenme var ise Manganez eksikliği

• Fide gelişimi yetersiz ve saçaklar zayıf -Fosfor eksikliği

• Fidelerin büyüme ucunda yanıklar -Kalsiyum eksikliği

GÜBRELEME PROGRAMI VE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

• Her çeşit bitkinin gübreleme programı,yetiştirilecek olan bitkinin gıda talebine göre değişir.Domates yetiştiriciliğinde aşağıdaki bilgilere uyulmalıdır.

• İlk çiçekte meyveler teşekkül edip büyümeye başlayıncaya kadar domatesin azot(N) talebi düşüktür.Bu döneme kadar geçecek süre içindeki azot ihtiyacı (1) ise, bu dönemden sonraki ihtiyacı (3) ve meyvenin hakim döneminde (4)’dür.

• Eğer bu kurala dikkat edilmez ve meyve tutumundan önce cömertçe azot uygulaması yapılırsa, çok gelişmiş bitki yapısına mukabil meyve tutumu azalır, döller arası mesafe uzar.
• Domateste kaliteyi en çok etkileyen element potasyum olup,azot/potas dengesi en az 1/1,5 düzeyinde kurulmalı,gerektiğinde ½ düzeyine çıkarılmalıdır.
• Saksıda ve açık tarla şartlarında domates yetiştiriciliğinde (sofralık) programlanmış olan azot’un %30’u, fosfor ve potasyumun tamamı taban gübresi olarak uygulanır.geri kalan azot,ilk meyvelerin teşekkülünden itibaren 2-3 taksitle verilir.
• Makro elementler dışında, bitki gelişmesinde önemli rolleri olan minör ve mikro elementler de vardır.Bu elementlerden özellikle Magnezyum (Mg),Çinko (Zn), Manganez (Mn) ve Demir (Fe) domateste eksiklikleri görülen elementlerdir.Bu elementlerin eksiklikleri bitkiler üzerinde gözle görülür belirtiler verdikten sonra tedavi güçleşmektedir.Bu nedenle ekilecek tarlanın toprak analizi veya gerekiyor ise yaprak analizi zamanında yapılmalı ve ona göre bir gübreleme periyodu uygulanmalıdır.

Saksı ve açık tarla Domates yetiştiriciliğinde görülen beslenme bozuklukları
Yapraklar küçük kalır,açık yeşil ve sarımsı renk alır.Çiçekler olgunlaşmadan dökülür

Azot Noksanlığı
Yapraklar fazla geniş ve uçları aşağı doğru kıvrık olur.Meyveler güç olgunlaşır.

Azot Fazlalığı
Yapraklar sert ve dik,koyu yeşil ve mavimsi yeşil bir renk alır.

Fosfor Noksanlığı
Yapraklar koyu yeşil renkte olup yaşlı yapraklar griye çalan yeşil renktedir.Meyvelerde olgunlaşma düzensiz ve renk açık olur.Lekeli olgunluk görülür.

Potasyum Noksanlığı
Çiçek burnu çürüklüğü görülür.

Kalsiyum Noksanlığı
Yaşlı yapraklarda damarlar aralarında,kenarlardan başlayıp içe doğru ilerleyen sararma şeklinde kloroz görülür.Yapraklar gövdeye doğru sarkar.

Magnezyum Noksanlığı
Genç yapraklarda sararma şeklinde klorozlar oluşur.

Demir Noksanlığı
Boğumlar arası incelme normalin yarısı veya üçte biri oranında kısalmalar olması nedeniyle bitki bodur görünümdedir.Yaşlı yaprakların uçları yukarı doğru kıvrık görünümdedir.

Çinko Noksanlığı
İnce damarlar arasında renk açılması olur.

Mangan Noksanlığı
Genç yapraklar kalınlaşmış kırılabilir yapıda oluşurlar.kahverengi nekrorik lekeler vardır.

Bor Noksanlığı
Yaprak uçları sararır ve nekrozlar oluşur. Simtomlar daha sonra yaprak kenarına ve orta damara doğru yayılır

Bor Toksisitesi (Fazlalığı)
Not: Saksı yetiştiricileri bunları nereden bulurum derseniz çiftlik gübresi kullanın içerisinde hepsi mevcut.Meşe külünde de potasyum var unutmayın.(Yanmış gübre olsun) .Bulabilirseniz leonardit gübresi de harika olur. Humik asitte mineral alımını kolaylaştırır.

6.0 ve 7.0 arasında optimum bir pH seviyesi ile hafif asidik topraklarda iyi büyür.6,5 ile 7,0 ayarına getirmek gerekir, Lütfen toprak pH bu aralıkta değilse, ayarlamalar yapmak, toprak pH değerini düşürmek için toprağa kükürt karıştırılır.Değerini yükseltmek için, toprağa kireç katılır.

Değerlendirin besin güçlü domates üretimi için gerekli bir hatta azot arasındaki denge, fosfor ve potasyum, tüm toprak test sonuçlarını kontrol edin. Eklemek gerek biliyorum çünkü besinleri değerlendirerek kendi toprağı hazırlamak uzun bir yol gidecek.

Azot
Domates için Azot sağlıklı ve yeşil yapraklar korumaya yardımcı olur. Sararmış yaşlı yapraklar ve tempolu büyümenin azot eksikliğini göstermektedir.

Fosfor
Fosfor domates, güçlü kök sistemleri geliştirmek hastalık direnç oluşturmak, meyve ve tohum oluşumunu yetiştirmek yardımcı olur. Yavaş, bodur büyüme ve kızarıklık sapları ve yaprakları bir fosfor eksikliği göstermektedir.

Potasyum
Potasyum domates Bitkilerde büyümeyi ve hastalık direncini teşvik yardımcı olur. Zayıf bitki ve yavaş büyüme bir potasyum eksikliği göstermektedir. Daha ciddi durumlarda, yaprak irade kahverengi kenarları. Toprak değiştirme kolay bir yolu% 5 potasyum olan odun külü, eklemektir. En iyi oranı 300 metrekare yatağına yaklaşık 10-15 kilogram. Sonbahar veya kış aylarında odun külü atın.

Kompost
Kompost bozulmuş organik madde. Lütfen toprağı iyileştirmek için kendi besin özelliklerini yükseltmenin fantastik bir yolu. Kompost, toprak yapısını iyileştirir , besin tutma yardımcıları, sıkıştırmayı azaltır, solucan çeken, mikropları artırır ve hastalıklara karşı bitkileri korur.

• Domates başarı sağlamak için yapabileceğiniz en önemli şeylerden biri, yeterince büyük bir kap kullanın 1 m² en ideali ise 2 m² dir.(60 litrelik kapta olur)Kabların Drenay delikleri mutlaka olsun alt kısmına taş parçaları doldurabilirsiniz.

• Kapların temiz olmasına dikkat edin böcek larvaları olabilir. (temizlik için çamaşır suyu kullanın)

• Saksı toprağı için yavaş salınımlı gübre eklemeniz gerekir

• 6 + saat tam güneş minimum değer ve 8 + saat çok daha iyidir.

• Bir delik kazmak bu şekilde gömmek zamanla toprak doldurmak bu şekilde boğaz köklenmesini sağlayarak mineral alımını üst düzeye taşınması sağlanır.

• Bahçe toprağı asla kullanmayın, hastalığa duyarlı olan domatese, zarar verebilir zararlı haşere ve bakteriler içerebilir. Bir çok amaçlı saksı toprağı mükemmel bir temel sağlar, ama aynı zamanda drenaj sağlamak ve ek beslenme sağlamak için eşit parçaya perlit, sfagnum turba yosunu ve kompost ile karıştırabilirsiniz. Kullandığınız herhangi bir kompost zararlı organizmaları öldürmek için yeterince yüksek sıcaklıklara ısıtılmış olduğundan emin olun.

• Toprağa gübre karıştırın , sebze için güvenli bir ticari gübre kullanabilir, ya da soya unu, kan unu, kemik unu, yosun unu ve organik gübreleme bileşenleri karıştırabilirsiniz.

• Saksınız direkt güneş ışığına maruz ise sera için satılan %25-40 arası gölgelendirme bitki gelişimi için çok iyi olur.

• Böcekleri uzak tutmak için Domatesin yanında kadife çiçeği ekiniz.

• Domates için destek önemlidir herhangi bir yöntemle bitkinizi destekleyin.

SULAMA PRENSİPLERİ

Transpirasyonu(terlemeyi), yani bitkideki su kaybını etkileyen iklimsel faktörler şunlardır:

1. Güneş
2. Sıcaklık
3. Ortam nemi
4. Rüzgar

Tüm bu koşullara bağlı olarak, Domatesin günlük su tüketimi; yetiştirme mevsimine,bitkinin yaşına, ortam sıcak-lığına, toprak yapısına ve hava nemine bağlı olarak değişir.

Su;bitkilerin kök, gövde ve yaprakları tarafından alınır ve yapraklardan terleme(Trans Sırık Domates pirasyonu) yolu ile verilir.

Bitkiye Azot verildikçe genel olarak su ihtiyacı da artar. Bu nedenle Azot miktarı arttıkça su miktarı da arttırılmalıdır. Genel olarak her bir ton su ile 100-200 g. arasında Azot gelecek şekilde gübreleme yapılmalıdır.Gelişme dönemindeki su eksikliği, verimi azaltır ve çiçek burnu çürüklüğüne neden olur,ayrıca yapraklarda ve meyvelerde genel bir küçülme görülür. Toprağın EC değeri 2’nin altında olmalıdır.

Bilhassa sera yetiştiriciliğinde gübresiz sulamaların verim ve kaliteye olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bu nedenle her sulamada mutlaka az da olsa doğru oranlarda gübrede verilmelidir.Sulama suyunun ve ilaçlamada kullanılacak suyun özellikleri, ilaçların etkileri ve gübrelerin bitki tarafından alınması üzerinde de etkilidir.

Fazla su, bitkilerin gövdelerinde kalınlaşmaya ve yapraklarında genişlemeye neden olur. Böyle bitkilerde verim ve meyve kalitesi düştüğü gibi, hastalıklara dayanıklılıkta azalır. Hava neminin düşük olduğu durumlarda sulamanın arttırılması, hava neminin yüksek olduğu durumlarda ise sulamanın azaltılması daha olumlu sonuç verir.

Tarlada suyun göllenmesini önlemek amacı ile drenaj sağlanmalıdır.Açıkta sırık domates üretiminde, hava neminin düşük olduğu zamanlarda ve havanın rüzgarlı olduğu zamanlarda, bitkideki su kaybı fazla olduğundan sulama sayıları ve verilecek su miktarları arttırılmalıdır. Kültür bitkileri arasında özellikle de meyveleri yenen sebzelerde sulama, tohumların çimlenme devresi, gelişme devresi ve nihayet mahsul devresi olmak üzere başlıca üç esas devrede önemli rol oynar.Domates yetiştiriciliğinde bitkiler üzerinde ilk meyveler görülünceye kadar sulamadan kaçınmalıdır. Bu devreye kadar çapa yapılır. İlk meyveler görüldükten sonra sulama önem kazanır ve mevcut şartlara göre uygun periyotlarla yeteri kadar sulama yapılmalıdır. Nihayet olgunluk devresine girip hasat başladıktan sonra bu devrede pratik bir kaide olarak her toplamayı takiben mutlaka su verilmelidir.Sulama yapılırken,suyun bitkinin yapraklarına değmemesine özen gösterilmeli yoksa yapraklar çamurlanır ve hastalığa yakalanması kolaylaşır.

Kurak bölge şartlarında domatesin su ihtiyacı genel olarak şöyle bir dağılım gösterir;

Mayıs ayında 3 günde bir su
Haziran ayında 2 günde bir su
Temmuz ayında 6 günde 5 su
Ağustos ayında 7 günde 4 su
Eylül ayında haftada bir olmak üzere toplam 18 kez sulanmalıdır.

Domates Bitkisinde Damla Sulama

Tarımsal üretimde sulama en önemli girdilerden birisidir. Su kaynaklarının kısıtlı olması, sanayi ve yerleşim yerlerindeki içme ve kullanma suyu gereksiniminin artması, sulamada kullanılan suyun azalmasına ve kalitenin düşmesine neden olmaktadır. Ayrıca günümüzde, az isçilik ve az enerji kullanımı gerektiren, verim ve kaliteyi artıran sulama yöntem veya sistemlerinin kullanımının önemi her geçen gün artmaktadır. Bu koşulları en fazla sağlayan yöntemlerden birisi de damla sulama yöntemidir. Özellikle sebzelerin sulanmasında en uygun sulama yöntemi olduğu söylenebilir.

Domates iyi bir verim için dengeli su ve gübre ister. Maksimum kalite için meyve gelişimi esnasında aşırı sulamadan kaçınılmalıdır. Domates sulamasında en önemli husus meyve kalitesidir. Kritik dönemde fazla veya yetersiz sulama gelişmeyi yavaşlatır ve kaliteyi bozar. Damla sulama yöntemiyle normal sulama suyu miktarından %15 azaltılmasında verim kaybı %20 civarında olmaktadır.

Domatesin ilk çiçeklenme ve meyve bağlama döneminde su ihtiyacının az, meyve bağlayıp hasada kadar olan dönemde ise su ihtiyacının arttığı söylenebilir. Domatesin günlük su tüketimi, iklim koşullarına bağlı olmakla genel olarak, fidelerin şaşırtılmasını takip eden ilk 20 günde 3-4 mm/gün, vejetatif gelişme döneminde 4-5 mm/gün, meyve bağlama ve hasat döneminde 7-8 mm/gün ve mevsim sonunda 5-6 mm/gün civarında olmaktadır. Burada belirtilen birim eşdeğer su derinliğidir. Yani 1 mm su demek, 1 m2 alanda 1 litre suyu ifade eder.

Domates bitkisinin damla sulama ile sulanmasında sistem tasarımı yapılırken, her bitki sırası için ayrı damlama laterali döşenmelidir. Domatesin bitki sıra aralıkları oturak çeşitler için 70 cm, sırık domateste ise yastığa ekim durumunda her bir yastıkta bitki sıra arası 45 cm, her yastık arası da 30 cm olmaktadır. Yalnız aralıklar çapraz olsun.

DOMATESTE GÜBRELEME PROGRAMI

Genel anlamda söyleyecek olursak;

Azot(N) ›dal
Fosfor(P) ›döl
Potasyum ›bal demektir.

Yani azot bitkide dal, sürgün, yaprak gibi vejatatif aksamı
geliştirmede, fosfor meyve bağlamada, potasyum ise lezzet
aroma yönünden faydalı olmaktadır. Toprak analiz sonuçları
ve tarım teşkilatlarının tavsiyeleri ile çiftlik gübresi ve fosforlu gübre taban gübresi olarak verilmektedir.

Fide dikiminden itibaren iyi yanmış çiftlik gübresi, tüm üretim boyunca azotlu gübreler, meyveler fındık büyüklüğünü aldıktan sonra haftalık dönemlerle potasyumlu gübreler verilmelidir.

Domates yetiştiriciliğinde bilhassa erken mahsul almada fosforlu gübreler önemlidir.Sulama şekli yağmurlama ise bahsedilen zaman dilimlerinde fakat toplam sulama süresinin 1/10 ‘lik ilk döneminde( örneğin 3 saatlik bir sulama yapılacaksa bunun ilk 18-20 dk humik asit verilir geri kalan sürede normal sulanır) humik asit uygulaması yapılarak ardından 9/10 ‘luk bölümde normal sulamaya devam edilerek humik asitlerin yaprakta kalmaması sağlanır. Hızlı bir olum, erken kızarma ve homojenlik istenirse dönüme 1 lt gelecek şekilde Hum Plus uygulanır. Bu uygulama aynı zamanda aşırı sıcak ve soğuklarda bitkinin strese girmesini engelleyerek çiçek dökümünü minimuma indirir. Organik toprak düzenleyici olan humik asit domateste tat ve aromanın artmasını sağlar.Domates tüketiminin artması ile birlikte çiftçilerin domatesin lezzetini değil tarladan almaya çalıştıkları domates miktarını önemsiyorlar. Bu da değişen yetiştirme teknikleri, ve gübreleme yöntemleri sebebiyle domatesin lezzetinin bozulmasına neden oluyor

İklim isteği: Domates ılık ve sıcak iklimlerden hoşlanır. Güneşli sıcak iklimlerde meyveleri şekerce zengin, renkleri koyu ve olgun olurlar. Yaz mevsimi serin ve çok bulutlu yerlerde tam olgunlaşmazlar.-2, -3 °C sıcaklıkta ölebilirler. Bundan dolayı ilkbaharda donların arkası alınmadan fideleri dışarıya çıkarmamalıdır. Domatesler en iyi gelişimlerini 15-28 o C arasındaki sıcaklıklarda gösterirler. 30 oC’ nin üzerindeki sıcaklıklarda da bitki gelişmesi devam eder fakat döllenme olmaz, çiçekleri dökülür, çekirdeksiz küçük meyveler meydana gelir.(Kendi kendine döllenme, çiçekteki polenin o çiçeği veya aynı bitki üzerindeki başka çiçeği döllemesi şeklinde gerçekleşir.)Gece-gündüz sıcaklıkları arasındaki fark hem meyve bağlamayı olumlu yönde etkiler hem de olgunlaşan meyvede renk maddeleri oluşumunu sağlar. Domatesin büyüme döneminde yüksek nem olumlu etki yaparken, meyve olgunlaşması döneminde ise hastalık ve zararlıların artmasına yol açar.

Toprak isteği: Domates seçici olmamakla beraber süzek, humus ve organik maddece zengin, su tutma kabiliyeti iyi, tınlı topraklardan hoşlanır.Kumlu-tınlı topraklarda erkencilik gösterir. Killi ağır topraklarda bitki gelişmesi daha yavaş ancak bitki sürekli olarak gelişip yeni sürgünler meydana getirdiğinden verim daha yüksek olur.Domates pH 5.5-7 olan topraklarda daha iyi yetişir. pH 5’ten aşağı düştüğü ortamlarda kireç uygulaması yapmak gerekir.

Ekim Nöbeti: Aynı alanda art arda domates veya aynı familyadan olan biber ve patlıcanın yetiştiriciliği yapılmamalıdır. Bunların üst üste tarımı yapılması halinde; aynı bölgede ki, aynı besin maddelerini tüketecekleri için toprağın zayıf düşmesine neden olurlar. Ayrıca hastalık ve zararlıların artmasına da yol açar. 3-5 yıllık münavebe programı uygulanabilir. Araya baklagil bitkileri veya hububat ekimi yapılmalıdır. Bu bitkilerin ekilmesi ile topraktaki organik maddenin ve azot miktarının artması sağlanır.

Tarlaya dikim elle veya makineli olarak yapılabilir. Domates fidelerinin tarlaya dikiminde dikkat edilecek hususlar;

•  Fidelerin yerlerine dikimi, donlar geçtikten sonra yapılmalı,

• Toprağın tavlı olmasına dikkat edilmeli,

•  Domates yetiştiriciliğinde sıra arası ve sıra üzeri bırakılacak aralıklar çeşidin sırık veya yer çeşidi oluşuna, büyüme ve yayılma kuvvetine, toprak şartlarına ve yapılacak bakım işlerinin elle veya makineli olarak yapılmasına göre değişir. Ülkemiz şartlarında sıra araları yer domateslerinde 80-125 cm, sırık çeşitlerinde 75 cm, sıra üzeri mesafeler ise yer çeşitlerinde 60 cm, sırık çeşitlerinde ise 50 cm olarak bırakılmalıdır. Yetiştiriciler fideleri doğu-batı yönünde hazırlanan masuraların güney kısımlarına, kuzey-güney yönünde hazırlanan masuraların doğu taraflarına ve masuraların boyun noktalarına dikmelidir.

• Dikim sabahın erken saatlerinde veya akşam serinliğinde yapılmalıdır. Sıcak saatlerde dikim yapmamalıdır.

• Dikimde fidelerin ilk yapraklarının toprak üstünde kalmasına dikkat edilir ve kök boğazı 1-1,5 cm toprakla örtülür ve toprakla bastırılmalıdır. Hemen can suyu verilmelidir.

Çiçek (salkım) budaması, elde edilecek meyvelerin verim ve kalitesinin daha yüksek olmasını sağlamak amacıyla salkımda açan çiçeklerin bir kısmının meyve tutumu aşamasından önce koparılması işlemidir. Böylece meyve kalitesi arttırılmış olur. Salkımdaki en son açan çiçekten başlanarak budama yapılır.

Koltuk Alma: Domateslerde bitki gövdesi ile ana yaprakların birleştiği koltuk denilen kısımlarda meydana gelen sürgünlerin alınmasına koltuk alma denir

Budama:
Askıya alınmış sırık domateslerinde budama yapmak gerekir. Budama koltuk alma ve uç alma olmak üzere iki şekilde uygulanır.Ayrıca boyunun uzaması için alttan dört dalın alınması gerekmekte.

Herek Verme: Sırık domatesi yetiştiriciliğinde en çok kullanılan yöntemdir Bu amaçla meşe, kestane, akasya gibi sıkı ve sağlam dokulu ağaçlardan genellikle 2 m uzunluğunda 5 cm kalınlığında düzgün dallar hazırlanır. Bitkiler yaklaşık 35 cm boy aldığında ikinci çapa ile beraber bitkinin kuzey tarafına ve 10 cm kadar uzağına gelecek şekilde herek toprağa sıkıca sokulur. Bitkinin dip kısmından itibaren 2-3 yaprağın dibinden rafya ile ∞ şeklinde bağlanır. Bağlama işi bitkiler boylandıkça 30-35 cm’de bir tekrarlanır.

Yatırma: Domateslerin gelişip sulama karıklarının içine yayılmaya başladığı zaman masuraların üzerine alınır ve tekrar su kanallarına düşmemeleri için boğazları doldurulur.

Çapalama: Fideler esas yerlerinde gelişmeye başladığı andan itibaren yaklaşık iki hafta sonra birinci çapa yapılır. Derin çapa yapmaktan kaçınılmalıdır. Çapalama derinliği 5-10 cm’yi geçmemelidir. Bitki kök boğazına 10 cm’den fazla yaklaşılmamalıdır. Boğaz doldurma işlemi dikimden 10-15 gün sonra en fazla 3-5 cm. kadar olacak şekilde yapılmalıdır. 1. çapadan 2-3 hafta sonra 2. çapa uygulanmalıdır. Genellikle sulamadan sonra kaymak tabasını kırmak, yabancı ot mücadelesi yapmak ve toprağın havalandırılmasını sağlamak amacıyla domates bitkisinin yaprakları toprak yüzeyini kapatana kadar 1-2 çapa daha yapılmalıdır.

Yaprak alma sırasında gövdede fazla yara açmamak gerekir. Bu işlemlerden sonra bitkiler koruyucu ilaçlarla ilaçlanmalıdır. Yapraklar alınırken hastalıkları bulaştırma ihtimalinden dolayı bıçak, makas vb. kesici aletler kullanılmamalıdır. Bu iş elle rahatlıkla yapılabilir. Bunun için yaprak sapı önce gövdeye doğru yatırılır. Daha sonra ilk yatırılan kısmın aksine arkaya doğru yatırılarak gövdeden koparılır.

Yaprak alma:Domates ortalama 120 cm büyüdüğünde en yüksek oranda yaprak alanına ulaşır. Bitki boyu 120 cm ’yi aştıktan sonra alttaki yapraklar düzenli bir şekilde alınabilir. Yaprak alımından önce hasadı tamamlanmış veya hasada gelmiş meyveli ilk salkıma, birbirine gölge yapan ve bitkinin havalanmasına engel olan yapraklar alınır. Hastalıklı yapraklar, ilaçlama yapılmadan önce koparılmalıdır.

Uç (tepe) alma: Uç alma domates bitkisinde büyümeyi durdurmak için yapılır. Tepesi alınan bitkilerde meyve irileşmesi ile çabuk olgunlaşma sağlanır. Tek mahsul ve ilkbaharda hasat haziran ayı ortası veya sonunda biter. Bu yetiştiricilikler için tepe alınması hasada son verilecek tarihten 8-10 hafta önce yapılır. Nisan ayı ortalarında tepe alındığında haziran ayı sonlarına kadar hasat devam eder. Hasat süresi uzatılmak istenirse tepe alma daha sonraki bir tarihte de yapılabilir.

Tepe almak için tespit edilen tarihte bitkinin en üst salkımından sonraki iki yaprak bırakılarak bitkinin büyüme noktası elin baş ve işaret parmaklarının tırnakları ile kesilerek köreltilir. Tepe alma sırasında bitki aşağıdan yukarıya doğru kontrol edilerek ne kadar koltuk varsa temizlenir. Aksi halde ikinci budamaya ihtiyaç olabilir. En son çiçek salkımının üzerinde iki yaprak bırakılması tek mahsul ve ilkbahar yetiştiriciliği için önemlidir. Çünkü sera içinde ısı ve ışık miktarı nisan, mayıs aylarında normalin üzerine çıkar. Bırakılan yapraklar çiçek salkımını yüksek ışık ve ısıya karşı örtü olarak döllenme için iyi bir ortam sağlar. Sonbahar yetiştiriciliğinde hasada şubat ayı başlarında ve ortalarında son verileceğinden aralık ayının ilk haftasında tepe alınarak büyüme durdurulur. Şubat ayının ortalarında hasada son verilir. Sonbahar domates yetiştiriciliği için en üst salkımdan sonra iki yaprak bırakılması önemli değildir. Çünkü bu aylarda şartlar değişir. Isı ve ışık şiddeti azalır.

İpe Alma: Sırık domates çeşitleri dikine büyüyemeyen bitkiler olduklarından dik büyüyebilmeleri için askıya alınmaları gerekir. İpe alma işlemi gecikince fideler sağa sola yatar, kırılır ve ileri dönemlerde verimden düşer. Domates bitkilerinde gövde ve büyüme noktaları oldukça gevrek dokulardır. İpe alma ve sarma işlemlerinde bunların yaralanmamasına dikkat edilmelidir.

İpe almanın yararları şöyle sıralanabilir:

• Işığı gören bitki yüzeyinin artmasını sağlar.

• Her türlü bakım işleri daha kolay olur.

• Üründe kaliteyi artırır.

• Hastalık ve zararlı kontrolü kolaylaşır.

• Birim alana dikilen bitki sayısı artacağından verim artar.

Askıya alma şöyle yapılır:Fideler yerlerine dikildikten sonra sıra üzeri boyunca yerden bir ip çekilir. Askı ipinin bir ucu yerdeki ipe, diğer ucu yukarıdaki tele bağlanır ve bitki bu ipe sardırılır. İkinci bir yöntem ise, dip kısmından ileride bitkiyi boğmayacak şekilde genişçe olmak şartıyla bir düğüm atılır ve diğer ucu özel askı çengeline veya tepedeki tele bağlanır. Askı teline bağlamanın ileride bitki tel boyuna ulaştığında aşağıya kaydırma veya tepede yer değiştirmede kolaylık sağlama gibi avantajları vardır.

Kök Boğazı Köklendirme

Domates bitkisinde yapısı gereği belli bir boya ulaştıktan sonra, normal koşullarda (tarla) bitkinin topraktaki elementlerden daha çok yararlanması ve kökleri aracılığıyla daha fazla besin maddesini yapısına iletebilmesi için “boğaz doldurma” denilen işlem yapılır.

Boğaz doldurma işlemi: kök boğazındaki gövdeyi toprakla doldurmak ve sizin gövdeden çıkan kökleri gördüğünüz yerlerin toprakla temasını sağlamaktır.

Boğaz doldurma işlemi bitkiyi kuvvetlendirir ve güçlü olmasını, verime daha çabuk ulaşmasını sağlar. bu işlem aslında sizin gövdeden çıkan kökleri görmenizden önce yapılır toprakta. çünkü bu işlem yapılacağı vakitlerde bitkinin gövdesinde kok çıkartacağı çiftçi tarafından bilinir.

Daha iyi bir kök sistemi sağlamak için, domates yatay olarak şekildeki gibi ekilebilir.gövde kısmı çiftlik gübresiyle kapatılabilir.Bu yönteme hendek yöntemi de denir.

Yabancı Otlarla Mücadele

Gelişmesinin ilk ayında yabancı otların yoğun baskısı altında kalan domates bitkileri iyi gelişememekte, verim düşmekte, ürünün kalite ve standardı etkilenerek hasat güçleşmektedir. Bu nedenle erken devrede yabancı otlarla mücadele yapılmalıdır. Yapılan mücadele ile tahminen % 10 oranında ürün artışı sağlanmaktadır. Ayrıca yabani hardal, horoz kuyruğu, sirken, darıcan, ayrık, kaynaş, adi tarla sarmaşığı, demir dikeni elle hasadı güçleştirir.

Domates tarlalarında çeşitli yabancı ot türü bulunmakla beraber en yaygın olanlar şu şekilde sıralanabilir: Orabanj, horoz kuyruğu, kara pazı, sirken, yabani turp, semizotu, yabani hardal, köpek üzümü, demir dikeni, çatal otu, darıcan, kirpi darı, köpek dişi ayrığı, kanyaş ve adi tarla sarmaşığıdır.

Domateste görülen yabancı otların bölgelerimize göre yaygınlığı aşağıdaki gibidir:-Orta Anadolu, Ege ve Marmara bölgesinde orabanj,

• Ege, Akdeniz, Marmara ve Karadeniz bölgelerinde köpek üzümü, yabani turp ve kanyaş ve adi tarla sarmaşığı,

• Bütün bölgelerimizde yer yer yoğunluk gösterenler ise horoz kuyruğu, karapazı, sirken, semizotu, yabani hardal, demir dikeni, çatal otu, darıcan, kirpi darı, köpek dişi ayrığı ve adi tarla sarmaşığıdır.

Malçlama: Toprağın fiziksel özelliklerini (sıcaklık, nem vb.) artırmak için toprak yüzeyinin ince bir tabakayla kaplanmasına malçlama denir. Çam pürü, bitki sapları, saman balyaları, torf gibi maddeler malç materyali olarak kullanılabileceği gibi değişik renk ve kalınlıktaki plastikler de kullanılabilir. Malçlamadan istenilen faydanın sağlanması için dikim yönünün kuzey-güney istikametinde olmasında büyük yarar vardır. Özellikle ipe sardırılan, uzun boylu ve birbirini gölgeleyen domates gibi bitkilerde dikim kuzey-güney istikametinde olmalıdır.

Malçlamanın faydalarını şöyle sıralayabiliriz:

• Malçlama toprak yüzeyinde buharlaşmayı önlediği için sulamaya daha az ihtiyaç duyulur.

• Toprak sıcaklığı 3-5 0C daha fazla olduğundan kuvvetli büyümeyi teşvik etmektedir.

•  Yabancı otların kontrolünde faydalıdır.

• Şeffaf plastik malçlarda, malçın altında biriken su damlacıkları ışığı yansıtarak sera homojen bir aydınlatma sağlamakta, buna bağlı olarak fotosentez artmaktadır.

Plastik malçlama toprak rutubetini tuttuğundan sera içerisinde rutubete bağlı olarak gelişen mantari ve bakteriyel hastalıkların yayılmasını önlemektedir (Mildiyö gibi).

Malçlama toprak tam tavında iken dikime hazırlandıktan sonra plastik malç materyali gergin bir şekilde toprak üzerine serilerek yapılır. Fidelerin geleceği yerler +, O veya X

şeklinde kesilir ve fideler dikilir. Plastik, yanlarından telle toprağa tutturularak plastiğin kayması önlenir. Fideler dikildikten sonra da malç örtülebilir. Bu uygulamada malçın çekilmesi anında daha fazla dikkat etmek gerekir.

OLGUNLUK VE HASAT
Domates yetiştiriciliğinde hasat, yetiştirme amacına, pazarın uzak ve yakınlığına, çeşidin meyve özelliklerine göre beyaz olum döneminde başlayarak kırmızı olum devresine kadar olan herhangi bir devrede yapılabilir.

Küçük aile işletmelerinde yapılan sofralık domates yetiştiriciliğinde hasat sayısı artırılarak verimin artması sağlandığı gibi pazarın kalite istekleri de dikkate alınmalıdır. Olgunlaşan meyveleri üzerinden alınan bitki yeni sürgünler ve çiçekler meydana getirerek verime devam etmektedir. Buna karşılık sanayi domatesi üretiminde ise hasadın mümkün olduğu kadar az sayıda yapılması amaçlanır. Böylece hasat maliyeti düşer eğer makineli hasat yapılacaksa hasat bir defada yapılır. Hasat sırasında çiçek ve meyvelerin dökülmemesine özen göstermek gerekir.

Hasat erkenci çeşitlerde iki, orta ve geççi çeşitlerde ise 3-4 defada yapılır. Erkenci çeşitlerde bitki üzerindeki meyvelerin en az ℅60-70’ i olgunlaşınca hasada başlanır. Kalan domatesin ℅30-40’ı ikinci hasatta tamamen toplanacak hale gelince yapılmalıdır.

Hasat sırasında dikkat edilecek hususlar:

Tarla yaşken hiçbir zaman hasat yapılmamalıdır.

Hasatta karık içinde mümkün olduğu kadar az gezilmelidir.

Hasat edilen domatesin taşınması esnasında karık içine uzanmış ve üzerinde yeşil meyveler bulunan dallar bırakılmalıdır.

Tarla hasattan sonra hemen sulanmalı ve hırpalanan bitkinin kendisini çabucak toparlaması sağlanmalıdır.

Her sıranın başındaki karık içine su ile birlikte gübre verilmemelidir. Karık başlarındaki bitkiler gübreden zarar gördüğü halde karık sonundakiler ise gübreden faydalanamaz.

Olgunlaşan domatesleri 3-5 gün depolamak mümkündür. Depolama sıcaklığı 4°C civarında olmalıdır.

VERİM

Domates üretiminde dekara verim yetiştirme şartlarına, yetiştirmenin başarısına ve çeşidin erkenci veya geççi oluşuna göre 6-12 ton arasında değişir.Yaşlanan ve hırpalanan bitkilerde hastalık ve zararlılar daha kolay yayılırlar. Bu nedenle bu dönemde de hastalık ve zararlı mücadelesine özen gösterilmelidir.

AMBALAJLAMA

Üretim amacına göre değişir. Meyve sapları ile hasat edilen sofralık domates çeşidinde mutlaka ters sıralı kasalar kullanılır. Aksi halde birinci sıranın meyve sapları diğer meyveleri delerek çok kısa sürede çürümelerine neden olur.

Yüksek kaliteli ürün pazarlanmasında viyoller veya tek sıra kasalar tercih edilmelidir. Domateslerde çok sıralı kasalar zorunlu olmadıkça kullanılmamalıdır.

HASTALIK ve ZARARLILAR

Bakım işlemlerine ve yetiştirme koşullarına itinalı davranmalı ve bitkide görünen en küçük hastalık ve zararlı belirtisinde en yakın İl ve İlçe Tarım Müdürlüğü konu uzmanlarına başvurunuz.

Domateste Görülen Zararlılar
Yeşil kurt:

Larvalar önce yapraklarda beslenir, yenik kısımlar sararır ve kurur. Daha sonra sebzelerin meyvelerini delerek içine girer ve orada beslenir. Zarar gören yaprak, çiçek ve tomurcuklar dökülür. Meyve ise pazar değerini kaybeder.Kültürel önlemler olarak yabancı ot temizliği yapılmalı, ilk yeşil meyvelerdeki delik olan meyveler toplanıp imha edilmeli, hasattan sonra derin sürüm yapılmalıdır

Danaburnu:

Bitkinin kökleri ve yumrularının yerler. Kültürel mücadele olarak küçük bahçeler göllenecek şekilde su altında bırakılarak nimf ve erginler öldürülebilir. Yaz sonuna doğru gübre kümeleri bırakılıp ilkbaharda burada toplanan nimf ve erginler öldürülür. Toprağın zamanında iyi işlenmesiyle toprak altındaki yumurta nimf ve erginler yok edilir.

Beyaz sinek (Bemisia tabacı):

Bitkinin öz suyunu emerek beslenir. Bazı virüs zararlılarının vektörü olan bu zararlıya karşı görülür görülmez ilaçlama yapılmalıdır.

Kırmızı örümcekler:

Erginler yaprakların alt yüzeyinde beslenir. Bitki öz suyunu emerek onları zayıf düşürür. Salgıladıkları toksik madde ile klorofili parçalar ve özümleme faaliyetini aksatır. Küçük yapraklı sebzelerde yaprak başına ortalama 2, büyük yapraklı sebzelerde ortalama 4 adet canlı sayılınca ilaçlama yapılmalıdır.

Yaprak galeri sinekleri:

Yaprakta tüneller açarak bitkilerin fotosentez gücünü azaltır ve yapraklarda tahribata sebep olur. Yapışkan sarı tuzaklar ergin faaliyetlerini tespit etmede kullanılır. Bu tuzakların bulunmadığı durumlarda üzerine ince bir tabaka halinde vazelin sürülmüş karton veya mukavva kullanılır. Bu tuzaklar günlük olarak kontrol edilerek ergin çıkışı gözlemlenir. Ayrıca bitki yaprakları sürekli kontrol edilerek yaprak içinde tünel açma faaliyetlerinin başlayıp başlamadığı kontrol edilmelidir.

İlaçlama sabahın erken saatlerinde yapılmalıdır.